του Γιάννη Παπαδημητρόπουλου *
Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε τον J. R. R. Tolkien, το συγγραφέα του διάσημου «Άρχοντα των Δακτυλιδιών» και δημιουργό μιας ολόκληρης μυθολογικής αφήγησης που εκφράστηκε σε αρκετά βιβλία.
Ακόμα και όσοι (ειδικά στην Ελλάδα) δεν τον γνώριζαν, τον έμαθαν πριν από μερικά χρόνια, με την άψογη οπτικά και καλλιτεχνικά μεταφορά της τριλογίας του «Άρχοντα» στον κινηματογράφο από το σκηνοθέτη Peter Jackson. Οι ταινίες που γυρίστηκαν σύστησαν σε ένα ευρύτερο κοινό όχι μόνο το φανταστικό κόσμο της Μέσης Γης αλλά και τον ίδιο το συγγραφέα, τη ζωή του, το έργο του και τις σκέψεις του. Νέες βιογραφίες εκδόθηκαν, επιστημονικά του έργα ξαναβγήκαν στο φως της δημοσιότητας και σχολιάστηκαν και το όνομα Tolkien έγινε σε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου αναγνωρίσιμο περισσότερο από πριν.
Μέσα σε αυτό το κλίμα αναζωπυρώθηκε και το τουριστικό ενδιαφέρον για τα μέρη όπου έζησε, δημιούργησε και τελικά απεβίωσε ο αναγνωρισμένος γλωσσολόγος, καθηγητής και συγγραφέας. Στο Μπέρμιγχαμ, τη βρετανική πόλη όπου ο Tolkien έζησε ένα μεγάλο μέρος της παιδικής του ηλικίας, ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει τέσσερις αναμνηστικές πλάκες σε κάθε ένα από τα σπίτια που είχε διαμείνει κατά καιρούς. Τις πλάκες αυτές έχει τοποθετήσει μια πρωτοβουλία πολιτών της πόλης που σκοπό έχει την ανάδειξη των νεωτέρων μνημείων του Μπέρμιγχαμ που συνδέονται με ιστορικά πρόσωπα, σε συνεργασία με την επίσημη οργάνωση μελετητών του έργου του συγγραφέα “The Tolkien Society”. Άλλες δύο τέτοιες πλάκες υπάρχουν στην Οξφόρδη, στα σπίτια που διέμενε ο Tolkien και η οικογένειά του (η σύζυγός του Edith και τα τέσσερα παιδιά τους), όσο ήταν καθηγητής Γλωσσολογίας και Μεσαιωνικών Αγγλικών στο διάσημο πανεπιστήμιο.
Όμως το πιο διάσημο μνημείο και πόλος έλξης για τους θαυμαστές του συγγραφέα και του φανταστικού κόσμου που δημιούργησε αποτελεί σίγουρα ο τάφος του (φωτογραφία), στον οποίο βρίσκεται θαμμένος από το 1973, όταν πέθανε, από κοινού με τη σύζυγό του, που είχε πεθάνει δύο χρόνια νωρίτερα. Ο τάφος του ζεύγους Tolkien βρίσκεται στο Νεκροταφείο Wolvercote στη βόρεια Οξφόρδη και δεν είναι κάτι παραπάνω από ένας απλός οικογενειακός τάφος, όχι κάποιο μνημείο ή μαυσωλείο με σκαλιστές παραστάσεις ή αγάλματα που η παγκόσμια φήμη αλλά και οι πωλήσεις του λογοτέχνη θα δικαιολογούσαν. Η επιγραφή που βρίσκεται πάνω στην πλάκα περιέχει κάτω από τα ονόματα των δύο συζύγων και τα ονόματα των χαρακτήρων του βιβλίου του Tolkien Silmarillion, Beren και Luthien, κάνοντας αναφορά στην ιστορία αγάπης μεταξύ του θνητού ανθρώπου πολεμιστή Beren και της πριγκίπισσας των ξωτικών Luthien που αρνήθηκε την αιώνια ζωή της για χάρη του αγαπημένου της. Ο Tolkien είχε δηλώσει ότι εμπνεύστηκε τη Luthien από τη σύζυγό του Edith.
Χιλιάδες θαυμαστές του έργου του συγγραφέα επισκέπτονται τον τάφο αυτό κάθε χρόνο και αφήνουν λουλούδια αλλά και δαχτυλίδια, αντίτυπα των έργων του, καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις σκηνών από τα βιβλία του, δικά τους χειρόγραφα και ποιήματα εμπνευσμένα από το μυθικό του κόσμο και πολλά άλλα αντικείμενα που σχετίζονται με τη ζωή και το έργο του Tolkien. Η επίσημη οργάνωση Tolkien Society διοργανώνει κάθε χρόνο, το τρίτο δεκαήμερο του Σεπτέμβρη, ένα προσκύνημα στον τάφο για τα μέλη της, ως αποκορύφωμα του ετήσιου συνεδρίου της, του Oxonmoot που ασχολείται με τη ζωή και το έργο του συγγραφέα.
Τόσο η ύπαρξη του τάφου του λογοτέχνη καθώς και των άλλων μνημείων στην ευρύτερη περιοχή, όσο και η διοργάνωση του διεθνούς συνεδρίου για τον Tolkien κάθε χρόνο στην πόλη αυτή, δίνει στην Οξφόρδη μια τουριστική δυναμική στο πεδίο του pop culture tourism. Έχοντας συνδέσει το όνομά της όχι μόνο με το Πανεπιστήμιο αλλά και με προσωπικότητες που έζησαν, δίδαξαν και έδρασαν σε αυτό, όπως στην περίπτωσή μας τον Tolkien, η πόλη επωφελείται και από τον πολιτιστικό τουρισμό. Η παγκόσμια προβολή του έργου του Tolkien, η αύξηση του ενδιαφέροντος για τη ζωή και τα γραπτά του που προκλήθηκε από την κινηματογραφική τριλογία του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» και η διαφαινόμενη επιστροφή της μόδας της Μέσης Γης με την προβολή των δύο ταινιών που θα βασίζονται στο βιβλίο του «Χόμπιτ» το Δεκέμβριο του 2012 και 2013 μας προϊδεάζει για την τουριστική αξία των μνημείων που σχετίζονται με το μεγάλο διανοούμενο και συγγραφέα αλλά και την πιθανή μελλοντική τους εκμετάλλευση.
Ίσως έχουμε ως Ελλάδα να μάθουμε κάποια πράγματα για το πεδίο του pop culture tourism από τοποθεσίες όπως η Οξφόρδη. Αν η πόλη που είναι διεθνώς συνώνυμο της γνώσης και της διανόησης τιμά σε υψηλό βαθμό μια προσωπικότητα που οι Έλληνες «διανοούμενοι», που εν πολλοίς επηρέαζαν και κατεύθυναν το Υπουργείο Πολιτισμού για δεκαετίες, θα απέρριπταν και θα σνόμπαραν ως «συγγραφέα παιδικών βιβλίων», μήπως τελικά σε κάποια θέματα που άπτονται της τουριστικής ανάπτυξης δεν είναι στραβός ο γιαλός αλλά εμείς στραβά αρμενίζουμε;
Σημείωση: To παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το Μάιο του 2012 στο blog του e – Travel News
* Ο Γιάννης Παπαδημητρόπουλος είναι κάτοχος MBA in Tourism και μεταπτυχιακός φοιτητής MSc Cultural Units Management στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ)
