του Γιάννη Παπαδημητρόπουλου *
Την Πέμπτη 27 Αυγούστου, στην αυλή του Μουσείου Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών στην Πλάκα, κάτω από τον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης, θα ξαναζωντανέψει μια από τις σημαντικότερες στιγμές της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, η δίκη του Σωκράτη. Και ενώ σε μια αναπαράσταση της διάσημης δίκης που έγινε πριν μερικά χρόνια, ο μεγάλος φιλόσοφος τελικά αθωώθηκε, ίσως θα έπρεπε να ακούσουμε τι έχει να πει ο… ίδιος για τις κατηγορίες και τη σκέψη του.
Η «Απολογία του Σωκράτη» / “Socrates Now” είναι μια ιδιόμορφη παράσταση που έχει παιχθεί ήδη αρκετές φορές στην Αθήνα, τόσο στα αγγλικά όσο και στα ελληνικά. Αλλά δεν είναι μια απλή παράσταση με αρχαίο θέμα. Η παραγωγή του Ελληνικού Θεάτρου Νέας Υόρκης έχει ήδη ταξιδέψει σε πάρα πολλές χώρες, κάνοντας εκατοντάδες παραστάσεις στα αγγλικά, έχει παιχτεί στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε όλη την Ευρώπη, στην Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, φέρνοντας παντού τον αναλλοίωτο από το χρόνο λόγο του Σωκράτη.
Το ρόλο του Σωκράτη στο μονόλογο αυτό κρατά ο βραβευμένος με το βραβείο Emmy Έλληνας ηθοποιός Γιάννης Σιμωνίδης, που έχει μελετήσει εκτενώς το φιλόσοφο, τα πιστεύω του, τη μέθοδο αναζήτησης της αλήθειας και την περίφημη Σωκρατική ειρωνεία και μεταφέρει πάνω στη σκηνή όλο το πνεύμα και τη λογική του μεγάλου Αθηναίου που αντιμετωπίζει τους κατηγόρους του με τη δύναμη των εδραιωμένων πεποιθήσεών του. Η σκηνοθεσία είναι του σκηνοθέτη πολλών παραστάσεων του Broadway Λουκά Σκιπιτάρη και η ενδυματολογική προσέγγιση της βραβευμένης με Όσκαρ μεγάλης Ελληνοαμερικανίδας ενδυματολόγου Θεώνης Βαχλιώτη – Aldridge.
Το σημαντικότερο είναι ότι την παράσταση ακολουθεί πάντα και μια συζήτηση με το Γιάννη Σιμωνίδη πάνω στα θέματα που έθιξε ο Σωκράτης στην Απολογία του, στην οποία συμμετέχει το κοινό, ο κάθε θεατής ρωτά και εκφράζεται πάνω στις αξίες και τα ιδανικά που οδήγησαν το Σωκράτη να παραδώσει ουσιαστικά τη ζωή του στα χέρια του Αθηναϊκού κράτους παρά να τις απαρνηθεί. Η στάση του φιλοσόφου, υπόδειγμα διαχρονικό αγέρωχου χαρακτήρα, μπορεί να διδάξει πολλά σε όλους μας ειδικά σήμερα. Εξάλλου είναι γενικά αποδεκτό ότι η οικονομική και πολιτική μας κρίση προήλθε πρωταρχικά από μια βαθύτατη κρίση αξιών.
Η παράσταση της 27ης Αυγούστου είναι ένα πολύ ιδιαίτερο one-of-a-kind γεγονός. Η αγγλόφωνη εκδοχή της Απολογίας που θα παιχθεί, θα κινηματογραφηθεί από τη National Geographic Society, το διάσημο αμερικανικό ερευνητικό – επιστημονικό οργανισμό που χρηματοδοτεί δεκάδες ερευνητικές αποστολές κάθε χρόνο, εκδίδει το γνωστό περιοδικό National Geographic και επίσης παράγει τα ντοκιμαντέρ, γνωστά για την ποιότητά τους εδώ και πάνω από 80 χρόνια. Το κοινό θα αποτελείται αυστηρά από 100 άτομα, όσα και οι δικαστές του Σωκράτη στην περίφημη δίκη του, που θα διαθέτουν προσωπική πρόσκληση και θα έχει επιβεβαιωθεί η συμμετοχή τους μέσω πρότερης επικοινωνίας.
Μετά την παράσταση θα ακολουθήσει η καθιερωμένη συνομιλία με το «Σωκράτη» σχετικά με τα φιλοσοφικά θέματα που θίγει στην Απολογία του, που όμως θα είναι τριπλάσια σε διάρκεια από το συνηθισμένο, ώστε να δοθεί όλος ο απαιτούμενος χρόνος σε όποιον από τους «δικαστές» επιθυμεί να θέσει ερωτήματα, με τη συζήτηση να διεξάγεται πάντα στα αγγλικά, γιατί και αυτή θα κινηματογραφηθεί.
Στόχος είναι να καταδειχθεί ο τρόπος με τον οποίο η φιλοσοφία και η μέθοδος αναζήτησης της αλήθειας του Σωκράτη μπορούν να δώσουν λύση στα τεράστια ηθικά και αξιακά προβλήματα που ταλανίζουν την Ελλάδα και την Ευρώπη σήμερα και τα συμπεράσματα να προσφερθούν σε ολόκληρο τον κόσμο μέσα από τον έγκυρο φακό του National Geographic. Γι΄ αυτό εξάλλου και η tagline της συγκεκριμένης παράστασης είναι Think, Question, Change (Σκέψου, Αμφισβήτησε, Άλλαξε).
Είναι βεβαίως εμφανές ότι το δρώμενο είναι απόλυτα σύμφωνο με την ίδια τη σωκρατική φιλοσοφία περί αναζήτησης της αλήθειας μέσα από τη συζήτηση και ερωταπαντήσεις που οδηγούν σε λογικά πορίσματα, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση του ανθρώπου. Ο φιλόσοφος είχε σαφώς δηλώσει ότι απεχθανόταν τα γραπτά κείμενα, γιατί δεν μπορείς να τους κάνεις ερωτήσεις και να έρθεις σε διάλογο μαζί τους (είναι πολύ ενδιαφέρον τι θα σκεφτόταν ίσως σήμερα για τα social media!).
Το ιδιαίτερο με την παράσταση αυτή είναι ότι έχει φτιαχτεί με την οπτική να αποτελέσει και ένα τουριστικό θέαμα, να προσελκύσει τουρίστες που επισκέπτονται τη χώρα μας και να τους μεταφέρει νοητά στην ημέρα εκείνη που ο Σωκράτης στάθηκε στην Αγορά ενώπιον των δικαστών του. Από την πρώτη στιγμή που παίχθηκε το έργο, εδώ και τέσσερα και πλέον χρόνια, οι συντελεστές του ήταν ανοιχτοί σε προκλήσεις για διοργάνωση παραστάσεων σε κάθε χώρο. Η παράσταση μπορεί να παιχτεί σε Ελληνικά ή Αγγλικά, για να προσεγγίσει νοητικά και ψυχικά όσο το δυνατόν περισσότερο κοινό, ενώ υπάρχει η δυνατότητα προβολής υπέρτιτλων σε πολλές διεθνείς γλώσσες. Το σκηνικά είναι λιτά και μπορούν να στηθούν σε χώρους όπως καταστρώματα κρουαζιερόπλοιων, lobby ξενοδοχείων, ανοιχτά θέατρα κ.ά. Μερικές από τις παραστάσεις που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια στην Ελλάδα στο Ίδρυμα Θεοχαράκη στα ελληνικά, παρακολούθησαν και σχολεία, μια πολύ σημαντική πρωτοβουλία που έφερε το περίεργο ίσως για τα παιδιά κείμενο κοντά τους με έναν πρωτόγνωρο τρόπο.
Φανταστείτε να είστε τουρίστας στην Αθήνα, το πρωί να πηγαίνετε στην Αρχαία Αγορά διαβάζοντας τον οδηγό που λέει ότι εδώ απολογήθηκε ο Σωκράτης και το βράδυ να βλέπετε τον ίδιο το “Σωκράτη” να ξεδιπλώνει τη μνημειώδη υπεράσπισή του με τη ματιά διεθνών Ελλήνων καλλιτεχνών. Και μετά να συζητάει μαζί σας για τη φιλοσοφία του και τη στάση ζωής του! Το όλο εγχείρημα αποτελεί μια εξαιρετική τουριστική πρόταση και αξίζει της προσοχής όλων των τουριστικών φορέων και όποιου ενδιαφέρεται για το λίγο πιο «ιδιαίτερο» τουρισμό στην Ελλάδα.
* Ο Γιάννης Παπαδημητρόπουλος είναι κάτοχος MBA in Tourism και μεταπτυχιακός φοιτητής MSc Cultural Units Management στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ)
