του Ανδρέα Γ. Τζόβολου*
Το παραγόμενο τουριστικό προϊόν της Αίγινας, εστιασμένο στις θερινές διακοπές ήλιου/θάλασσας, χαρακτηρίζεται από έντονη εποχικότητα και περιορισμένη χωρική διάρθρωση των τουριστικών ρευμάτων, αφού εστιάζεται στις παράκτιες περιοχές του νησιού μόνο κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών.
Η κυρίαρχη αυτή μορφή τουρισμού θερινών διακοπών, εκτός των άλλων, δεν ανταποκρίνεται στις αναπτυξιακές δυνατότητες και προοπτικές του νησιού, αφού δεν αξιοποιεί σφαιρικά και αποτελεσματικά τους διαθέσιμους τουριστικούς του πόρους.
Πιο συγκεκριμένα, το μεγαλύτερο μέρος των σπάνιων θρησκευτικών μνημείων της Αίγινας παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστο στο ευρύ κοινό και ουσιαστικά αναξιοποίητο, με το επίπεδο ανάπτυξης του τοπικού θρησκευτικού τουρισμού να μην ανταποκρίνεται στις υπάρχουσες δυνατότητες.
Οι θερινές διακοπές δεν συνδυάζονται οργανωμένα με το θρησκευτικό πλούτο της περιοχής, ενώ τα χριστιανικά μνημεία δεν δέχονται τον όγκο των επισκεπτών που θα άρμοζε στην τεράστια αξία τους, αφού το επίπεδο σχεδιασμού, οργάνωσης και προσφοράς θρησκευτικών ξεναγήσεων και ολοκληρωμένων τουριστικών πακέτων οργανωμένων εκδρομών που εμπεριέχουν το θρησκευτικό στοιχείο εμφανίζεται ιδιαίτερα χαμηλό, είτε προέρχεται από τουριστικά πρακτορεία είτε από θρησκευτικές οργανώσεις, εκπαιδευτικά ιδρύματα, ενορίες ή άλλους φορείς.
Οι λιγοστοί επισκέπτες των θρησκευτικών χώρων συνήθως παρακινούνται από καθαρά προσκυνηματικά κίνητρα και είναι ως επί το πλείστον Έλληνες, αλλά και αλλοδαποί τουρίστες από χώρες του ορθόδοξου δόγματος (Ρωσία, Σερβία, Βουλγαρία), οι οποίοι τυχαίνει να διαθέτουν γνώση των χριστιανικών μνημείων της Αίγινας.
Η προσέλκυση αλλοδαπών προσκυνητών περιορίζεται και από το γεγονός ότι οι ορθόδοξοι αποτελούν μόλις το 11% των χριστιανών και το 3,5% των πιστών όλων των θρησκειών παγκοσμίως.
Η έξαρση των θρησκευτικών αναζητήσεων κατά τη διάρκεια των μεγάλων χριστιανικών εορτών προσελκύει μεν αξιόλογο ρεύμα αφίξεων στο νησί αλλά ευκαιριακά, για πολύ μικρό χρονικό διάστημα και με μοναδικό σκοπό το λατρευτικό προσκύνημα, ενώ η χωρική διάρθρωση των θρησκευτικών τουριστικών ρευμάτων περιορίζεται πρωτίστως στο μοναστήρι του Αγίου Νεκταρίου καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους με κορύφωση στις επίσημες εορτές και δευτερευόντως αυθημερόν στις περιοχές όπου διεξάγονται εορταστικά χριστιανικά πανηγύρια.
Μοιραία λοιπόν ο θρησκευτικός τουρισμός της Αίγινας, παρόλο που θα μπορούσε να συνυπάρχει δυναμικά με τον τουρισμό διακοπών εκμεταλλευόμενος το ισχυρό συγκριτικό πλεονέκτημα των θρησκευτικών τουριστικών πόρων που διαφοροποιεί την Αίγινα από άλλους τουριστικούς προορισμούς, εμφανίζεται αποκομμένος, αποξενωμένος και απόλυτα απομονωμένος.
Στο προβληματικό αυτό πλαίσιο αυτόνομης και ανεξάρτητης λειτουργίας των δύο κύριων μορφών τουρισμού που ευδοκιμούν στην Αίγινα, είναι απαραίτητο να δρομολογηθούν στοχευμένες δράσεις με σκοπό την αρμονική συνύπαρξη και συνδυαστική λειτουργία τους.
Σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή θα αποτελέσει η ευρεία δημοσιότητα, αναγνώριση και καταξίωση του θρησκευτικού πλούτου και της χριστιανικής ταυτότητας της Αίγινας σε εγχώριο και παγκόσμιο επίπεδο.
Στο πλαίσιο αυτό είναι απαραίτητο να δρομολογηθούν στοχευμένες δράσεις που θα αναδεικνύουν, θα προβάλλουν, θα ενισχύουν και θα προωθούν τη θρησκευτική κληρονομιά της Αίγινας, καθιστώντας ευρέως ορατούς και οικείους τους άγνωστους μέχρι σήμερα θρησκευτικούς της πόρους.
Είναι πολύ σημαντικό στο σημείο αυτό να ληφθεί υπόψη και να γίνει ευρύτερα κατανοητό ότι ο χριστιανικός πλούτος της Αίγινας εμπεριέχει πολύτιμα ιστορικά και πολιτισμικά στοιχεία υψηλής αξίας ανεξάρτητα από θρησκευτικά δόγματα, ικανά να μαγνητίσουν και να ικανοποιήσουν το ενδιαφέρον όχι αποκλειστικά των χριστιανών αλλά και οποιουδήποτε αλλόθρησκου εκδηλώνει παρόμοιες αναζητήσεις.
Η ύπαρξη και η αξία του πλήθους ναών και μοναστηριών κατά συνέπεια, θα πρέπει να καταστεί γνωστή στο ευρύ κοινό με τονισμό όλων των πτυχών και διαστάσεων του πλούτου που εμπεριέχουν και όχι μονόπλευρα με βάση τη λατρευτική τους παράμετρο.
Μόνον έτσι οι θρησκευτικού πόροι της Αίγινας θα αναβαθμισθούν από προσκυνηματικοί χώροι ευκαιριακής προσέλκυσης πιστών χριστιανών σε ιστορικά και πολιτιστικά κέντρα διεθνούς εμβέλειας, ανεξάρτητα από θρησκευτικές πεποιθήσεις και εκδηλώσεις λατρείας.
Η χριστιανική Αίγινα εμπεριέχει όλα τα εφόδια ώστε να τύχει παγκόσμιας αναγνώρισης και να υποδεχθεί επισκέπτες όλων των φυλών και θρησκευτικών δογμάτων, προσφέροντας μια μοναδική και ξεχωριστή φυσική, συναισθηματική και διανοητική εμπειρία, αφού η θρησκευτική κληρονομιά της, ως βαρύτιμη μαρτυρία της ιστορικής της εξέλιξης, περικλείει και συμπυκνώνει πολύτιμους υλικούς και άυλους πόρους υψηλής ποιότητας, που εμπεριέχουν σημαντικά στοιχεία πολιτισμού με βαρυσήμαντη πνευματική και πολιτιστική σημασία στον σύγχρονο κόσμο.
Στη συνέχεια το συνολικά προσφερόμενο τουριστικό προϊόν της Αίγινας θα πρέπει να επαναπροσδιορισθεί και να επανασχεδιασθεί κατάλληλα, με τρόπο που να συνδυάζει αρμονικά τον θρησκευτικό τουρισμό με τις υπόλοιπες μορφές τουρισμού και όχι να τον απομονώνει, δημιουργώντας ένα ιδιαίτερο, διαφοροποιημένο και μοναδικό τουριστικό προϊόν ικανό να προσδώσει στην Αίγινα ένα ακόμα πιο ισχυρό brand name.
Η Αίγινα διαθέτει σπουδαίο συγκριτικό πλεονέκτημα στο βαθμό που έχει τη δυνατότητα να προσφέρει τη συνύπαρξη της -προβεβλημένης από ιστορική και πολιτισμική άποψη- θρησκευτικής πτυχής της με τις υπόλοιπες μορφές τουρισμού.
Η αλληλεπίδραση αυτή θα έχει σαν αποτέλεσμα έναν ιδιαίτερο συνδυασμό και μια ξεχωριστή τουριστική εμπειρία, προσδίδοντας ένα επιπρόσθετο ισχυρό κίνητρο για μετακίνηση και παρέχοντας τη δυνατότητα σε κάθε επισκέπτη να γνωρίσει μια διαφορετική και μοναδική εικόνα του νησιού, πέρα από τις διακοπές τύπου ήλιος/θάλασσα.
Η τοπική στρατηγική τουριστικής ανάπτυξης θα πρέπει να στοχεύει στις αγορές όλων των θρησκειών παγκοσμίως, προβάλλοντας τον συνδυασμό των διακοπών σε ένα όμορφο ελληνικό νησί με την ικανοποίηση θρησκευτικών, ιστορικών και πολιτισμικών αναζητήσεων μέσα από επισκέψεις χριστιανικών μνημείων, ξεναγήσεις σε βυζαντινούς ιερούς χώρους και μοναστήρια, πεζοπορίες που αναδεικνύουν περιοχές θρησκευτικού, ιστορικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος όπως η Παλιαχώρα, παρακολούθηση θρησκευτικών τελετουργιών, παραδοσιακών εκδηλώσεων, εθίμων, πανηγυριών κ.λπ.
Ταυτόχρονα, μια τέτοια τουριστική πολιτική θα συμβάλλει αποφασιστικά στη διάχυση των τουριστικών ρευμάτων σε περισσότερες γεωγραφικές περιοχές του νησιού αλλά και στη διεύρυνση της τουριστικής σεζόν σε ολόκληρο το έτος, περιορίζοντας έτσι τα δυσμενή φαινόμενα της εποχικότητας και της στενής χωρικής διάρθρωσης.
Οι φορείς σχεδιασμού και προώθησης του τουριστικού προϊόντος της Αίγινας όπως τουριστικές οργανώσεις, τουριστικοί σύλλογοι, πρακτορεία, ταξιδιωτικά γραφεία, η Εκκλησία της Ελλάδος, ο Δήμος Αίγινας και το Υπουργείο Τουρισμού, θα πρέπει να δρομολογήσουν δράσεις για την προβολή και αξιοποίηση των θρησκευτικών πόρων και τη δημιουργία ολοκληρωμένων τουριστικών ταξιδιών-πακέτων σε ημεδαπούς και αλλοδαπούς τουρίστες, τα οποία θα συνδυάζουν σφαιρικά και αρμονικά τους περιβαλλοντικούς, ανθρωπογενείς και πολιτιστικούς πόρους με τα χριστιανικά μνημεία.
Με τη συνειδητή συνδρομή όλων των εμπλεκομένων, ιδιωτικών και δημόσιων φορέων, τοπικής κοινότητας, επαγγελματιών και κατοίκων, οι προοπτικές ανάπτυξης του θρησκευτικού τουρισμού που θα συμπαρασύρει ανοδικά ολόκληρο τον τοπικό τουρισμό είναι ευοίωνες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την Αίγινα, αλλά και για την ευρύτερη αναπτυξιακή πορεία της χώρας.
* Ο Ανδρέας Γ. Τζόβολος είναι οικονομολόγος, M.Sc. στη Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων, M.Sc. στην Τραπεζική, M.Sc. στη Διασφάλιση Ποιότητας, M.Sc. στις Σύγχρονες Δημοσιογραφικές Σπουδές, στέλεχος του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους.
